Radboud Universiteit Nijmegen
Debat #4: Insecten eten!
In een overvolle collegezaal op de Radboud Universiteit Nijmegen keken meer dan 230 deelnemers naar het door korte-filmfestival Go Short verzorgde voorfilmpje Swarming over eten en gegeten worden. In deze korte animatiefilm van Joni Männistö doodt een klein jongetje insecten, maar de insecten nemen wraak en nemen langzaam bezit van zijn lichaam. Arnold van Huis, entomoloog aan de Wageningen UR, verzekerde ons tijdens zijn lezing dat de meeste insecten helemaal niet zo kwaadaardig en schadelijk zijn. Er bestaan zo’n vijf miljoen verschillende soorten insecten, hiervan zijn er slechts vijfduizend schadelijk. De rest van de insecten is uiterst nuttig, ze ruimen afval op, ze maken honing en zijde en zorgen voor bestuiving. En we kunnen ze eten!
Insecten worden vaak gezien als een van de mogelijke oplossingen van het wereldvoedselprobleem. Op dit moment is er nog genoeg voedsel om alle inwoners te voeden, maar er is al wel sprake van een verdelingsprobleem. Niet iedereen heeft voldoende en sommigen hebben veel te veel. Maar in de toekomst zal er door bevolkingsgroei en groeiende welvaart en daaraan gekoppeld groeiende vleesconsumptie wel een voedseltekort kunnen ontstaan. Insecten worden gezien als een goede en milieuvriendelijkere eiwitbron, die vlees kan vervangen. Bovendien zijn er ontzettend veel insecten op de wereld en groeien ze meestal snel.
Er worden al op verschillende plekken in de wereld insecten gegeten. En zelfs wij hier in Nederland eten ongemerkt zo’n half pond insecten per jaar. Insecten zitten bijv. in rode kleurstoffen die in producten zijn verwerkt. Uiteindelijke bepaalt de eetcultuur van een land of er insecten worden gegeten, want de cultuur bepaalt wat men lekker vindt. Er zijn zo’n tweeduizend soorten insecten die wereldwijd worden gegeten; larven van kevers, termieten, rupsen, sprinkhanen en libellen. Insecten worden vaak als vervanging van vlees gezien en zijn hier ook geschikt voor. Ze bevatten ongeveer evenveel eiwitten, meer mineralen, zoals ijzer, en hebben een goede voedingswaarde. Insecten eten lijkt dus de oplossing voor voedselzekerheid. Maar in de praktijk zijn er obstakels. Op dit moment zijn de kosten van het kweken van insecten nog erg hoog, er moet dus een automatiseringsslag worden gemaakt. Verder loopt de wet- en regelgeving nog achter op de nieuwe ontwikkelingen, deze zal moeten worden aangepast. Tot slot zal de eetcultuur hier in het Westen moeten veranderen zodat het eten van insecten hier onderdeel van wordt.
Niet alleen in het Westen, waar nog nauwelijks insecten worden gegeten, liggen kansen, maar juist ook in de landen waar insecten al wel worden gegeten. Hier kan nog een grote slag worden gemaakt met het duurzaam oogsten van insecten en kan men overgaan op het op grote schaal kweken van insecten. Maar het belangrijkste is misschien nog wel dat mensen in deze zich vaak ontwikkelende landen niet de waardering voor het eten van insecten uit het oog verliezen. Nu worden insecten daar vaak als een delicatesse gezien, maar er wordt ook gekeken naar het Westen en naar de status van vleesconsumptie daar. Hierdoor dreigt men het eten van insecten als inferieur te gaan zien. Arnold van Huis stelde dan ook dat het ook belangrijk is dat wij hier insecten gaan eten, zodat de mensen in landen waar dit al lang een gebruik is, er niet mee stoppen. Na de lezing van Arnold van Huis konden alle deelnemers zelf insecten proeven. Foodguerilla Daisy Stauder van BugBon had voor alle bezoekers drie hapjes gemaakt met meelworm, buffaloworm en sprinkhaan. Het publiek raakte niet uitgepraat over de mooie en lekkere insectenhapjes.
Luca Consoli, filosoof aan de Radboud Universiteit, zorgde tijdens zijn inleiding voor een kritische noot door te stellen dat meer insecten eten prima is, maar niet de oplossing voor de voedselzekerheid vormt. Er is voldoende voedsel om de wereld te voeden, er is alleen een verdeling- en verspillingprobleem. In Nederland gooien we genoeg voedsel weg om de tachtig miljoen inwoners van Ethiopie van voldoende voedsel te voorzien. En er zijn momenteel evenveel mensen te zwaar in de wereld als te licht. De voedselzekerheid stel je niet veilig door technologische oplossingen, waar insecten eten er een van is, maar door een fundamentele gedragsverandering. We moeten gewoon minder vlees eten. Bovendien draait eten volgens Luca Consoli vooral om smaak. Smaak wordt vaak gezien als een secundair begrip en elitair beginsel. Maar iedereen heeft recht op smaak, menselijke waardigheid loopt via smaak. Insecten zijn een verrijking van onze smaak, maar het eten van insecten is niet de oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Het is immers slechts een technofix en zorgt niet voor een echte gedragsverandering.
Verslag: Anouta de Groot
Dit debat is georganiseerd door het Soeterbeeck programma en vormt onderdeel van de landelijke debatreeks ‘Feed the World – op weg naar een beter voedselsysteem.’ Deze debatreeks is de uitkomst van een samenwerking tussen het NCDO en de Vereniging van Nederlandse Debatcentra (VND).
